Historisch wandelen in Zorgvlied - van Park Drentheland naar Grenzeloos

Beschrijving

Geschiedenis van dit gebied
Tot het begin van de vorige eeuw bestond het gebied op de grens van Friesland en Drenthe - van Steenwijk tot Assen - bijna uitsluitend uit heide en 'onland'. Aan de Friese kant lagen de dorpen Noordwolde, Beuil, Elseloo en Appelscha. Aan de Drentse kant Vledder, Devere en Hoogersmilde. Het grootste gebied hiertussen had geen eigenaar. Hierover ontstonden problemen toen men vanuit beide kanten de heide ging ontginnen. Pas in de 18e eeuw hebben de provinciale besturen van Drenthe en Friesland de grens exact vastgelegd. Na de Franse tijd werd wettelijk vastgelegd dat al het land, waarvan geen eigenaar bekend was aan de Staat toebehoorde.

In 1493 werd dit gebied 'Waethoerne' genoemd, wat betekent natte hoek. Later werd dit 'Wateren' en wel Klein Wateren voor het westelijk deel en Groot Wateren voor het oostelijk deel. Van ongeveer 1300 tot 1820 was er een zestal boerderijen met 40 tot 50 bewoners.
In 1815 lieten de Fransen een berooid Nederland achter. Toen ook de aardappeloogst in 1818 en 1819 mislukte was de armoede onder het volk groot. Generaal Van den Bosch wilde de arme stedelingen een beter bestaan geven en stichtte in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid. Hij liet in de kolonie Frederiksoord kleine koloniehuisjes bouwen en ging ervan uit dat er in elk huisje vijf personen zouden wonen.

Ze kregen een stukje land ter bewerking en er was een stuk werverschaffing. Later werden de koloniën Wilhelminaoord, Willemsoord en Boschoord gesticht. 

Het was de bedoeling dat er ook een kolonie Wateren zou komen, maar vanwege gebrek aan financiën werd er geen land ontgonnen. Wel werd in 1823 het Landbouwinstituut Wateren gesticht.

In 1859 kocht Jacobus Franciscus de Ruyter de Wildt de kolonie Wateren samen met het Landbouwinstituur Wateren van de Maatschappij van Weldadigheid. 

Na het overlijden van de Ruyter de Wildt kochten de gebroeders Verwer in 1879 het landgoed. Vooral Lodewijk Guillaume Verwer heeft veel voor de ontwikkeling van Zorgvlied gedaan.

Het dorp Zorgvlied bestond in 1821 nog niet. Er was alleen heide en woeste grond. Van 's morgens vroeg tot zonsondergang trok de scheper erop uit met de schapen van alle boeern uit de omgeving. Hij werd door de boeren betaald en kreeg tevens een gratis maaltijd verstrekt. Hij hoefde geen boerenarbeid te verrichten en kreeg een bouwvallig woninkje met een stukje land tot zijn beschikking. Ook mocht hij voor eigen gebruik plaggen zoden steken. Hier trok de oude Willem rond met zijn schapen en zo is, naar verluidt, de streek 'Oude Willem' aan zijn naam gekomen.

De Wandelroute
De wandelroute start bij Park Drentheland en voert je door het dorp Zorgvlied richting restaurant Grenzeloos in Doldersum. Onderweg kom je langs verschillende punten waar je meer te weten komt over de geschiedenis van Zorgvlied. Bij Grenzeloos pauzeer je voor een smakelijke tussenstop, waarna je de route vervolgt—met onderweg nog meer verhalen en weetjes over deze bijzondere omgeving.

Loop park Drentheland uit, langs de parkeerplaats tot aan het einde van de weg. Ga aan het einde van de weg linksaf en loop door tot aan Landleven hotel Villa Nova. De eerste steen voor dit statige woonhuis werd gelegd op 23 juni 1888 door de enige zoon van Mr. Lodewijk Verwer. In het begin had hij hier een kippenfokkerij en was hij boekweitverbouwer. Nu, sinds ruim een halve eeuw, na eerst boer te zijn geweest, runt de familie Krans er een pension/hotel/restaurant. Vanaf Villa Nova gaat u (links) verder het dorp in.

Aan de linkerkant van de weg, net voorbij het weggetje de Hogeweg, staat huis nr. 34. Hier was in +- 1893 een postkantoortje gevestigd.

Wat nu een woonhuis is, nr. 32, was voorheen een café. Echter begin 1900 zat in dit pand een bakkerij. De twee zonen van bakker Brouwer hadden een groot gebied om brood uit te venten.

Hiernaast staat een vrij moderne dubbele woning. Voor deze gebouwd werd stond hier het dorpscafé 'De Harmonie'. Dit café werd in 1963 verwoest door brand. De bakkerij op nr. 32 is aan het eind van de jaren zestig omgebouwd tot een café. Bij de dubbele woning staat nu nog het hek van café 'De Harmonie'. In het café hingen een paar unieke spreuken waaronder deze, welke wij u niet willen onthouden:
De wens zij immer Zorg Vlied heen, 
Toch blijven Mensen en Zorgen Eén
Zo slechts de Vlied niet word tot Vloed,
Wien zijn dan niet, ook Zorgen doet
Geloof en Liefderijk Zorgen
Zij zijn den Mens tot Borgen
Der Hoop op Schoner Morgen

Winkeltjes aan de Dorpsstraat
Aan uw rechterhand hadden zich rond 1900 al diverse kleine middenstanders gevestigd. In het eerste witte huis nr. 27 tot 1930 een timmerwinkel. Daarna zat er een fietsenmaker die tegelijkertijd ook postbode was. 
Daarnaast op nr. 23 woonde vanaf 1919 de poststationhouder Egbert Huging met zijn familie. Zij verkochten tevens grutterswaren. Het postkantoortje was ook op de zondagmorgen geopend, zodat de krant en een vergeten boodschap nog konden worden gehaald.

Hiernaat staat het 'Amsterdamse Huis'
Fam. Verwer liet dit huis omstreeks 1880 van Amsterdamn naar Zorgvlied verplaatsen. In die tijd was er vervoer van turf en vee over het water naar Amsterdam. Waarschijnlijk is het huis in gedemonteerde vorm op een retourvracht meegenomen naar Makkinga en vandaar het paard en wagen overgebracht naar Zorgvlied, waar het weer is opgebouwd. 

Dan krijgen we nr. 19a waar een manufacturenwinkeltje in gevestigd was. De vrouw deed de winkel en haar man, Klaas de Boer, was mit 't pak béj 't pad. Ze verkochten o.a. wol, sokken, ondergoed en lapjes stof.
Het laatste winkeltje op rij was een kruidenierswinkel. Pas rond 1990 is het een woonhuis geworden. 

Als u weer een stukje doorloopt staat aan de rechterkant een 'herenhuis' (nr. 15). Dit huis stond in de Oldeterp. Een tegenover het huis wonende freule vond het een lelijk huis en wilde het liefst dat het afgebroken werd. Rond 1900 heeft timmerman Dalstra het gekocht en tot grote vreugde vande freule werd het afgebroken en in Zorgvlied weer opgebouwd. Hij had er een timmerwinkel in. Later had de fam. v. Opzeeland in het achterste gedeelte een boerderij, en in het voorste gedeelte een kruidenierswinkel. Ook is het nog een vakantiecentrum voor Rooms Katholieken geweest.

Loop nu door totdat u het houten Hervormde Kapelletje tegenkomt.

De Hervormde Kapel
De Hervormde gemeenschap telde aan het einde van de 19e eeuw ongeveer 70 kerkleden. Deze mensen moesten eigenlijk naar de kerk in Diever. Te voet ander half uur heen en ook weer terug was best wel veel na een lange zware werkweek. 's Zomers waren de zandwegen mul en droog en in de winter waren ze dikwijls een moerassige modderpoel.

De boerendorpsherberg van Wolter Benthem in Wateren, waar ze eerst samen kwamen, werd eigenlijk te klein en er werden plannen gemaakt voor een eigen kerkje. Ze besloten om aan de 70 kerkleden een berdrag te vragen van 0,25 gulden. Via medelingenblaadjes werden er advertenties geplaatst en ziedaar: de postbode bracht massa's postwissels en aangetekende brieven. Zo kon er op 18 oktober 1904 worden begonnen met de bouw en op 14 december van dat jaar werd de kapel in gebruik genomen. 

Villa 'Laanzicht'
Een stukje verder aan uw linkerhand, waar nu het laatste huizenblok staat, heeft de fam. Verwer een villa laten bouwen voor de directeur van de Noordelijke Hypotheekbank (Aurora). Tegenover de villa, tussen het kerkje en de boerderij, liep een laan: de Kerklaan. Zo is de villa 'Laanzicht' aan zijn naam gekomen. Later is hij afgebroken en in Dieverbrug weer opgebouwd en de villa staat daar nog steeds.

Dan kijkt u weer naar rechts en zien u een witte boerderij. 
Deze is in +- 1905 gebouwd. Hier woonde Sjouke Benthem. Aan het begin van de jaren zestig heeft hij het pand verkocht en is er een boer in gekomen. Hij ging zelf in een huisje wat dichter bij de winkels wonen. De kinderen van het dorp noemden hem allemaal Opa Sjouke, hij was vriendelijk en de deur stond altijd voor iedereen open. Als hij jarig was mochten alle kindren bij hem op 'verjaarsvisite' komen en dan kregen ze allerlei lekkernijen. 

U loopt met de bocht mee, dus bij de T-splitsing gaat u rechtsaf, achter het dorp langs.
- als u linksaf zou gaan staat na een paar honderd meter aan de rechterkant de voormalige Openbare Lagere School. Rond 1842 werd er voor de 11 jonge kinderen een zodenhut als schooltje ingericht. Er werd alleen 's winters les gegeven, want in de zomer moest er natuurlijk op het land geholpen worden. In 1852 werd er een schooltje van steen met pannendak neergezet. De inwoners deden in 1881 een verzoek aan de gemeente Diever voor een nieuw te bouwen school, maar de kosten voor de school, het schoolhuis en de grond waren te hoog. Nadat in 1883 fam. Verwer de grond schenkt, kan met de bouw worden begonnen. Op 26 september 1884 werd de school geopend met in totaal 48 kinderen. Op 7 juli 1995 gingen de deuren voorgoed dicht achter de laatste 13 leerlingen en kwam er een einde aan ruim anderhalve eeuw onderwijs in Wateren-Zorgvlied.

We lopen verder rechtsaf.
Een stukje verderop ziet u links van de begraafplaats een pad het bos inlopen. Dit was dus ook de Kerklaan die vroeger uitkwam op de Dorpsstraat en tegenover villa Laanzicht. Als u verder loopt en om u heen kijkt, moet u eens denken hoe het er ruim een eeuw geleden heeft uitgezien. Alleen maar bos, heide en wat huizen. Waar u nu loopt was ook geen weg. Aan de linkerkant ziet u dat het land wat lager ligt, daar was vroeger de moestuin van de fam. Verwer.

Nu wandelt u linksaf richting camping Zonnekamp.
Voordat u afslaat, bedenk dan nog even dat u op de oprijlaan loopt van het voormalige kasteel ‘Huize Zorgvliet’ of ‘Castra Vetera’ zoals het later werd genoemd.

De Ruyter de Wildtlaan
Jacobus Franciscus de Ruyter de Wildt werd geboren op 20 december 1809 te Amsterdam en was een verre nazaat van Michiel Adriaanszoon de Ruyter. Hij had veel geld verdiend in Nederlands Indië, waar hij voor de Nederlandse Handelsmaatschappij had gewerkt. Op de in Zorgvlied gekochte grond maakte hij een begin met ontginning en bosaanplant. Hij overleed op 25 november 1870 en werd in Boyl (vroeger: Beuil) begraven.

De eerste ‘boerderij’ aan de rechterkant is in +- 1910 gebouwd. Er woonde een arbeider met zijn gezin en die hadden een paar koeien, geiten en een paard. Dat was voor die tijd heel bijzonder: een arbeider met een paard.

U loopt verder tot aan camping ‘Zonnekamp’. Deze camping was vroeger ook een boerderij. De boerderij werd door verschillende bewoners voor kortere tijd in geval van nood bewoond en werd dan ook de reddingsboot genoemd. In 1951 kocht Reinbergen de boerderij om er met zijn twee zoons te gaan boeren. In 1956 vroeg een groep padvinders of ze hier op het land hun tenten mochten slaan. Toen in de jaren 60 het fietspadennet in Drenthe werd aangelegd en de toeristen het kapmeren ging ontdekken, werd door een van de broers besloten om het boerenbedrijf langzaam te veranderen in camping. In 1973 werd de laatste koe verkocht en in 1980 werd ook het laatste land ingericht als camping. Inmiddels ontvangt de tweede generatie Reinbergen de toeristen.

Volg het pad en wandel tot het einde van het bospad. Sla hier linksaf. Als je verder loopt, kom je uiteindelijk uit bij een zessprong. Ga hier rechtdoor en blijf het brede bospad volgen.

Onderweg passeer je een uitkijktoren. Vanaf deze toren heb je een weids uitzicht over het Doldersummerveld, een uitgestrekt heide- en veengebied dat deel uitmaakt van het Nationaal Park Drents-Friese Wold. Bij helder weer kun je hier kilometers ver kijken—een ideale plek om even te pauzeren en de natuur op je in te laten werken. De terugweg gaat ook weer langs de uitkijktoren, kun je zelf bepalen wanneer je naar boven klimt.

Vervolg het bospad. Op een gegeven moment buigt de weg vanzelf naar rechts. Blijf deze volgen tot je uitkomt bij een verharde weg. Steek hier over en vervolg je weg via het fietspad. Na ongeveer 10 minuten lopen bereik je het dorp Doldersum, waar restaurant Grenzeloos is gevestigd.

Nadat je heerlijk hebt genoten van het diner bij Grenzeloos vervolg je de wandeltocht weer. Verlaat Grenzeloos en sla linksaf het fietspad op. Volg dit pad zo’n 10 minuten terug, tot je weer op het bekende punt het bos in kunt.

Ga opnieuw het bospad op en volg dit zoals op de heenweg. Je passeert weer de uitkijktoren en komt uiteindelijk opnieuw uit bij de zessprong. In plaats van rechtdoor te gaan zoals eerder, sla je hier nu rechtsaf.

Volg dit pad ongeveer een half uur door het bos. Je wandelt richting het dorp Wateren, een klein esdorp omringd door natuur. Aan het einde van deze weg sla je linksaf. Volg deze weg verder tot je aan je rechterhand de Dorpsstraat ziet. Hier ga je rechtdoor, tot je weer uitkomt bij het kruispunt waar je eerder richting camping Zonnekamp bent gegaan. Je komt dan uit bij het begin van de De Ruyter de Wildtlaan.

Aan de linkerkant ziet u een bosje. Bij dit bosje hoort het volgende verhaal:
Mevr. Ackermann (de vrouw van de derde eigenaar van Castra Vetera) is in 1936 overleden en werd aanvankelijk op het kerkhof van Zorgvlied begraven. Dat heeft niet lang geduurd, want meneer Ackermann wilde haar dicht bij huis, in zijn ogen, een waardiger rustplaats geven. Zonder iemand hierin te kennen heeft hij, samen met dorpsgenoot Sjouke Benthem, in de nachtelijke uren de kist opgegraven en opnieuw begraven in het bosje. Later toen de bezittingen van Ackermann werden verkocht, is ze herbegraven in het oorspronkelijke graf op het kerkhof. Ook nu weer door Ackermann zelf, weer met hulp van Sjouke Benthem en zonder iemand hiervan in kennis te stellen.

Dan kijkt u rechtvooruit en ziet u de Verwersweg.
Dit was de oprijlaan van villa ‘Huize Zorgvliet of ‘Castra Vetera’, zoals het later genoemd werd. Lodewijk Guillaume Verwer is geboren in 1846 te Makkum en hij overleed op 8 november 1910 te Zorgvlied. Hij was een zeer sociaal mens, die dag en nacht knokte voor beter leefomstandigheden voor de armen. Hij heeft veel gedaan voor de ontwikkeling van het dorp.

De Verwersweg is niet opgenomen in de route, maar er staan wel gebouwen met een historische waarde:
- Tolhuisje
het tolgeld werd gebruikt voor het onderhoud van de wegen en was een belangrijke inkomstenbron. In 1900 werden de rijkstollen allemaal afgeschaft.

- Sigarenfabriek
Verwer bedacht dat erin samenwerking met boeren en arbeiders ook tabak en cichorei (plant waarvan de gemalen en geroosterde wortel als koffiesurrogaat dient) verbouwd, bewerkt en verkocht konden worden. Hij liet uit Brabant tabaksplanters met kinderrijke gezinnen overkomen en verplichtte zijn pachters tot het verbouwen van tabak en cichorei. Hij liet boerderijen en arbeidershuisjes bouwen en grote schuren voor de berging van de tabaksoogst. Omstreeks 14908 stichtte hij een sigaren- en cichoreifabriek. De sigarenfabriek kreeg een bezetting van 30 jongens en twee directeuren. In 1919 werd deze fabriek door de zuivelfabriek aangekocht en die verbouwde de sigarenfabriek om tot vijfpersoneelswoning.

- Zuivelfabriek
In 1886 sticht F.L.G. Verwer in Elsloo, Oosterwolde en Steggerda gelijktijdig zuivelfabrieken. Na twee jaar is er al een gespannen verhouding tussen Verwer en de leveranciers, omdat deze 10 cent per kilo meer willen. Verwer geeft niet toe, dus stichten de leveranciers zelf een fabriek: de Vereniging Coöperatieve handkrachtfabriek (Coöperatieve De Drie Gemeenten). De “oude’ fabriek wordt stilgezet en in 1908 door de Coöperatieve De Drie Gemeenten overgenomen. De handkrachtfabriek wordt opgeheven. Niettemin moeten we toegeven dat de heer Verwer de grondslag heeft gelegd voor de fabrieksmatige verwerking van melk in deze omgeving.

- Tramlijn
Guillaume Verwer was een man van initiatief, die niets liever deed dan zijn zakelijk denken in daden om te zetten. Hij wist het zelfs klaar te spelen dat in 1912 de tram van Steenwijk naar Oosterwolde langs Boyl en Elsloo kwam te lopen, terwijl de meerderheid van de bestuurders voor Oldeberkoop had gekozen. Het werd een zeer onrendabel gebeuren vanwege de kale, lege streek. In 1962 werd deze lijn dan ook opgeheven.

Als u nog steeds vooruit de Verwerweg ziet slaat u hier rechtsaf. Hier ziet u aan de linkerkant een ‘boerderijtje’. Deze boerderij is gebouwd in 1920. In 1947 was hier het derde postkantoortje van het dorp gevestigd (Het dorp heeft in vier verschillende huizen een postkantoortje gehad).

‘Castra Vetera’
Aan de rechterkant ziet u een voormalig boerderij met de naam ‘Castra Vetera’. In opdracht van De Ruyter de Wildt werd in 1859 begonnen met de bouw van een huis m et 18 kamers en in 1862 was de bouw voltooid. De villa kreeg de naam ‘Huize Zorgvliet’. Naar de naam van deze villa werd in latere jaren “het huidige plaatsje Zorgvlied genoemd. Door zijn afmetingen werd de villa ook wel ‘Het Kasteel’ genoemd. De villa stond ongeveer naast de huidige boerderij ‘Castra Vetera’ op de weg die nu achter het dorp langs loopt. Het verlengde van de Verwersweg was de oprijlaan van de villa. Aan de andere kant (oostkant) van de villa liep een kilometers rechte laan, de keukenlaan geheten. Vanuit de keuken van de villa kon men namelijk die laan helemaal uitzien. Meer naar het zuiden bestaat hij nog steeds als keukenlaan.
De Ruyter de Wildt creëerde op het landgoed een goed uitgeruste boerderij met ruime koestallen voor 44 runderen. In de aangrenzende boerenwoning met karnhoek maakte de boerin boter van uitmuntende kwaliteit. Naast de runderen werden er 70 varkens gehouden, een groot aantal in die tijd. De rechtervleugel van het gebouw van de voormalige landbouwschool werd koetshuis met paardenstalling.

Gedurende de opeenvolgende jaren werden 200 mud eikels uitgezaaid. Reeds na enkele jaren groeiden er 9000 eikelboompjes en jaarlijks werd het aantal met 500 vermeerderd. Ook de berk groeide bijzonder snel, zodat er mooie bossages ontstonden. De tuinman kreeg de complimenten van de eigenaar voor zijn kennis en ijver. De heer De Ruyter de Wildt stierf hier op 25 november 1870.

In 1879 toen het dorp volgens een volkstelling nog maar vier huizen telde, kochten de gebroeders mr. Lodewijk Guillaume en dr. Julius Verwer uit Friesland het landgoed. De naam van de villa werd veranderd in ‘Castra Vetera’, wat betekent: ‘legerplaats voor oudgedienden’ of ‘sterke burcht’. Julius Verwer heeft tot omstreeks 1885 op ‘Castra Vetera’ gewoond, waarna het geheel in bezit kwam van zijn oudere broer Lodewijk Guillaume. Deze laatste heeft er samen met zijn vrouw Johanna Cornelia Ludovica van Wensen en hun kinderen zo’n 25 jaar gewoond. Verwer heeft veel gedaan voor de ontwikkeling van het dorp Zorgvlied. Hij heeft uitgestrekte bossen aangelegd, land ontgonnen, boerderijen laten bouwen die hij verpachtte aan bijna uitsluitend, roomskatholieke boeren. Speciaal voor zijn geloofsgenoten richtte Verwer een huiskapel in op zijn landgoed en kreeg hij op 30 mei 1880 toestemming van de Aartsbisschop van Utrecht om in de kapel van de villa de gewone mis te laten opdragen aan gelovigen, die dienstbaar waren aan de familie.

In 1919 is de villa met nog ca. 40 hectare land gekocht door familie Ackermann, zij hadden hier een tehuis voor ontheemde kinderen. Nadat zijn vrouw was overleden (zij is evenals hun dochter begraven op het kerkhof achter de N.H. kerk), werd het landgoed op 29 maart 1938 openbaar verkocht.

Op de openbare verkoping in het café ‘de Harmonie’ werd het herenhuis met erf en tuin en 1.27.75 ha grond bij palmslag voor 2060,- gulden verkocht aan de gebroeders Pasman, die de grote villa liet afbreken. Veel materiaal werd in Zorgvlied hergebruikt. In de bovenramen van de achterslaapkamer van het Amsterdamse Huis zijn de gekleurde-glas-in-lood ramen aangebracht. De oude bakstenen zijn in boerenschuren verwerkt. Maar de meeste stenen werden echter gebruikt bij de bouw van de huidige boerderij ‘Castra Vetera’. Deze werd verhuurd aan boer Tjassing en die heeft de boerderij later van Pasman gekocht. Toen Tjassing ophield met boeren werd het meeste land verkocht aan een beleggingsmaatschappij en de boerderij met een klein stukje land aan een particulier die hier ging Drentenieren.

Als u een klein stukje door loopt zie u aan de linkerkant nr. 44. Dit is ook een herenhuis dat door Verwer is gebouwd. Die heeft het later waarschijnlijk aan de R.K. kerk geschonken en die verhuurde het aan katholieken. In de jaren zeventig heeft de kerk het huis verkocht.

 ‘Aurora’
Twee huizen verder aan uw linkerkant krijgt u een huis met de naam  ‘Aurora’. Verwer bouwde en exploiteerde hier de Noordelijke Hypotheek Bank. Met kapitaal dat hij van de commissarissen en omwonende notarissen ter beschikking kreeg, probeerde hij de inwoners naar een hoger welvaartspeil te brengen. ‘Aurora’ noemde hij het pand, naar de godin van de dageraad. Leuk om even te vermelden, dat het pand nu woonhuis is met een heel degelijke klus!!!

Als u nu naar rechts kijkt, kunt u het beste het huis zien op nr. 41. Dit was de rechtervleugen van de landbouwschool, die later het koetshuis van ‘Huize Zorgvliet’ was. Midden jaren dertig had Berend Bos hier een klompenmakerij. Later werd deze verkocht aan Jan van der Ley, deze had brand in de klompenmakerij en redde alle linker klompen en laarzen en zo werd de gehele voorraad vergoed door de verzekering. In 1953 werd er weer een nieuwe woning gebouwd en de zware balklaag uit die tijd is op de benedenverdieping zichtbaar gebleven.

Landbouwinstituut Wateren
In de ‘kolonie Wateren’ is door de Maatschappij van Weldadigheid geen land ontgonnen, maar wel in 1823 een landbouwschool gesticht. Het ging om een modellandbouwschool en het was de eerste in Nederland. De school ‘Landbouwinstituut Wateren’ genaamd, was een kostschool met 100 morgen land (een morgen is 0,855 ha) als proefveld. De 60 tot 70 leerlingen van deze school werden gekozen uit de arme gezinnen uit de vrije koloniën. De jongens bleven van hun 14e tot hun 21e jaar in het instituut. Er werd les gegeven in plantkunde, natuurkunde, scheikunde, wiskunde, werktuigkunde, landmeetkunde, tekenen, muziek en gymnastiek met als hoofdschotel natuurlijk landbouw. Het was de bedoeling dat de beste leerling later een functie van opzichter bij de Maatschappij zouden krijgen. Van dat laatste is weinig terecht gekomen, aangezien afgestudeerde leerlingen bij het verlaten van de school nog te jong waren en soms ook elders een betere baan konden krijgen. Uit geschriften van de Maatschappij blijkt, dat van de 145 leerlingen er slechts 18 in dienst van de Maatschappij traden.

Door de hoge kosten en de ongunstige ligging heeft de school zich niet kunnen handhaven en werd tegelijk met de kolonie Wateren in 1859 verkocht aan De Ruyter de Wildt. De rechtervleugel van de voormalige landbouwschool werd koetshuis met paardenstalling van de villa ‘Castra Vetera’.
Na de dood van De Ruyter de Wildt in 1870 zetten de gebroeders Verwer zijn beleid voort. Zo vlak bij de kale duinen van Appelscha, met zijn zandverstuivingen, kreeg Verwer het in zijn hoofd een zeevaartschool te stichten in de voormalige landbouwschool. Op deze ‘School voor Zeevaartkwekelingen’ kregen jongens hun opleiding voor hun latere beroep. De meeste jongens kwamen uit het westen of waren van wat ‘betere komaf’. De jongens waren hier helemaal intern.

Sint Anthony Gasthuis
Op 22 september 1888 werd door de gebroeders Verwer de Stichting Sint Anthony Gasthuis opgericht. De stichting was bedoeld om huisvesting en toelage te verstrekken aan gehuwde of ongehuwde personen, die niet genoeg eigen inkomsten hadden. Hoewel het een katholieke stichting was, werd er geen onderscheid gemaakt tussen katholieke of protestante gegadigden. Wel kregen de bejaarden uit Zorgvlied en omstreken voorrang. Naast de vrije huisvesting hadden ze ook recht op vrij gebruik van een stukje grond achter de woning. Ze konden daar aardappelen en groeten verbouwen en eventueel kippen houden. Verder hadden ze ook recht op een geldelijke toelage 1,- gulden per week. De woningen waar we het hier over hebben zijn ontstaan na verbouwing van de linkervleugel van de voormalige landbouwschool van de Maatschappij van Weldadigheid.

De parochie Zorgvlied (Rooms Katholieke Kerk)
Op 3 september 1884 besloot aartsbisschop Snickers van Utrecht vanwege het groeiende aantal rooms katholieken te Wateren een nieuwe parochie op te richten onder de bescherming van de Heilige Andreas. In 1883 werd nog een verzoek hiertoe – dat toen was gedaan door 9 gezinnen, samen 50 gezinsleden – afgewezen. Het kerkje ontstond in 1884 uit de verbouwing van een van de panden bij de voormalige landbouwschool van de Maatschappij van Weldadigheid. Op 18 september 1884 werd dit kerkje ingezegend en werd de eerste pastoor geïnstalleerd.
In juli 1887 kocht het parochiebestuur het stuk grond, waarop onder andere de kerk en het ‘Witte Huis’ stonden. De familie Verwer stelde daarbij al voorwaarde dat de grond gebruikt moest worden voor een kerk, een pastorie en een kerkhof, waarvan een deel bestemd werd voor een familiegraf. In 1919 schonk de familie hun ‘Witte Huis’ aan de parochie, waarna het tot 1966 in gebruik is geweest als pastorie.

In 1923 werd het oude kerkje gekocht van Idse Johannes Verwer, woonachtig te Zwolle, nadat er toestemming was gevraagd aan de aartsbisschop van Utrecht voor de bouw van de nieuwe kerk. De inzameling van het geld liep zo voorspoedig, dat al snel het oude kerkje kon worden afgebroken en op dezelfde plaats al op 27 november van dat jaar de eerste steen kon worden gelegd voor de nieuwe kerk. Op 15 juli 1924 werd de kerk op plechtige wijze ingewijd.

Als postume hulde aan de weldoeners van Zorgvlied zijn in de gebrandschilderde ramen achter het altaar van de kerk de beeltenis van Lodewijk Guillaume Verwer en zijn vrouw in medaillons aangebracht.

Nu loopt u weer tot aan ‘De Gavere’ en sla hier linksaf weer richting Park Drentheland, loop deze weg uit, dan bent u weer aan het begin van de route.